Thánh đường Hồi giáo Katara.

NDĐT - Đến với Qatar, xin đừng để cái tên “làng văn hoá Katara” lừa mị về kích cỡ cũng như tầm vóc của những công trình mà nó đang ôm ấp trong lòng. Bởi gọi nôm na là làng nhưng Katara gói gọn cả bề dày lẫn chiều sâu văn hoá của xứ sở này. Bởi gọi giản dị là làng nhưng quá khứ - hiện tại và tương lai của dòng chảy nghệ thuật dân tộc cùng đồng hiện nơi đây. Và nối tiếp nhau, không bao giờ ngơi nghỉ.

Với diện tích vỏn vẹn một cây số vuông, nằm e ấp ven bờ biển phía Đông của thủ đô Doha, Làng văn hoá Katara là một điểm đến tích hợp mọi đặc tính lịch sử độc đáo, riêng biệt của đất và người Qatar. Gánh vác trọng trách truyền cảm hứng sáng tạo văn hoá và nghệ thuật cho cả cộng đồng, ngôi làng chứa đựng trong mình cả nhà hát ngoài trời, rạp chiếu phim, phòng triển lãm, hội trường đa mục đích, các không gian nghệ thuật đương đại… lẫn bảo tàng, thánh đường Hồi giáo, những gian hàng thủ công mỹ nghệ truyền thống… Cổ kính và hiện đại, những giá trị xưa cũ và những trào lưu đương đại cùng sát cánh bên nhau, cùng vẽ nên bức tranh toàn cảnh về một đất nước mà giá trị văn hoá của quốc gia được xác lập nhờ sự gắn kết bền chặt giữa nguồn gốc cổ xưa cùng quá trình hiện đại hoá và nỗ lực không ngừng nghỉ nhằm bắt kịp xu hướng toàn cầu.

Thánh đường Hồi giáo Katara, công trình tín ngưỡng cổ được gìn giữ nguyên vẹn trong ngôi làng.

Lang thang khám phá ngôi làng suốt một buổi chiều, giữa bầu không khí trong lành, giữa những làn gió mặn mòi hương vị biển là một trải nghiệm rất đỗi thú vị. Katara có mọi thứ, để du khách thuộc mọi độ tuổi, quốc tịch lẫn màu da đều có thể tìm kiếm và trải nghiệm những địa chỉ hấp dẫn cho riêng mình.

Sừng sững ngay cổng làng là Thánh đường Hồi giáo Katara, một công trình kiến trúc tuyệt đẹp với những bức tường sáng bóng màu men sứ. Đây là ngôi nhà thờ cổ kính, từng giữ vai trò quan trọng trong việc truyền bá các khái niệm cùng giá trị nhân văn trong đời sống tín ngưỡng của người dân Qatar, nơi tôn vinh lòng khoan dung – sự bình đẳng và tình huynh đệ. Như mọi thánh đường tại xứ sở này, nhà thờ có hai lối vào riêng biệt, dành riêng cho hai giới. Chỉ những tín đồ nam giới được vào bằng cửa chính, được hành lễ tại gian chính điện rộng mênh mông với một chiếc đèn chùm khổng lồ là nguồn sáng duy nhất nằm ngay tầng một. Phụ nữ chỉ có thể đi lối cầu thang phía ngoài, để lên với không gian tách biệt hoàn toàn trên tầng hai. Trong bộ trang phục Abayah cùng tấm khăn đen Shaila lượt thượt phủ kín từ đầu tới chân, những cô gái Qatar để lộ đôi mắt huyền cùng hàng mi cong vút đẹp đến sững sờ. Họ lặng lẽ đi lại, lặng lẽ hành lễ trên những tấm thảm dày đỏ thẫm mịn như nhung. Như những cái bóng, đen thẫm, đầy ám ảnh.

Không gian bên trong của Thánh đường, nơi chỉ có các tín đồ nam giới được phép hành lễ.

Đi sâu vào phía bên trong, du khách tất thảy đều ồ lên kinh ngạc, khi bắt gặp một nhà hát ngoài trời – một giảng đường mở (theo cách gọi của dân làng). Buổi hoà nhạc của nghệ sĩ nổi tiếng Vangalis đã chính thức khai trương khán phòng mênh mông này, vào năm 2011. Giao thoa giữa kiến trúc Hy Lạp cổ đại và đường nét kiến trúc Hồi giáo điển hình, nhà hát màu nâu vàng khổng lồ này có tới năm nghìn chỗ ngồi và là nơi thường xuyên diễn ra những chương trình biểu diễn nghệ thuật đẳng cấp quốc tế. Nằm kế bên là rạp chiếu bóng tối tân, nơi Doha Tribeca Film Festival – Liên hoan phim Arab lớn nhất thế giới được tổ chức thường niên, tính từ năm 2012. Không chỉ có vậy, Katara còn sở hữu một nhà hát opera khổng lồ, viện bảo tàng chuyên biệt về tác phẩm nhiếp ảnh, một bảo tàng lưu giữ những giá trị tinh hoa của nghề huấn luyện chim ưng… Thật khó có thể tưởng tượng, làm thế nào để tích hợp tất cả những công trình đồ sộ ấy trong khuôn viên của duy nhất một ngôi làng?

Nhà hát ngoài trời với 5000 chỗ ngồi, nơi thường xuyên tổ chức những sự kiện nghệ thuật đẳng cấp quốc tế.

Giới trẻ đam mê sáng tạo là đối tượng được chiều chuộng nhất tại Katara. Tôi đã rút ra kết luận đó, sau khi sục sạo vào mọi không gian nghệ thuật đương đại được bố trí bất kỳ, không tuân theo bất kỳ một quy luật nào trong ngôi làng nên tạo ra vẻ bí ẩn rất hấp dẫn. Không ai biết thứ gì ẩn giấu trong những căn nhà truyền thống, nơi thò ra chỗ thụt vào. Đó có thể là một trung tâm phục vụ những sở thích của người trẻ (Youth Hobbies Center). Hay một trung tâm nghệ thuật thị giác (Visual Art Center) với không gian trưng bày nhiều tác phẩm ấn tượng được chuyển tải bằng ngôn ngữ hiện đại. Hay những nhà hàng, quán cà phê với mặt tiền nhìn ra những tác phẩm điêu khắc ngoài trời kích cỡ lớn, sử dụng ngôn ngữ tạo hình lạ lẫm và hấp dẫn. Như bộ ba tác phẩm tạo hình đầy ám ảnh nhằm chuyển tải triết lý “không thấy, không nghe, không nói”. Như chiếc chìa khoá sở hữu kỷ lục “lớn nhất thế giới”…

Trong tờ rơi giới thiệu với khách du lịch, Bộ Văn hoá, Nghệ thuật và Di sản Qatar – đơn vị chủ quản của làng văn hoá Katara chia sẻ mong muốn biến nơi đây trở thành địa chỉ đi đầu trong các hoạt động đa văn hoá. “Katara là một hệ sinh thái vĩ đại, nơi con người có thể giao lưu, tương tác và để cho trí tưởng tượng và khả năng sáng tạo bay xa, trong mọi loại hình văn hoá nghệ thuật từ cổ điển tới đương đại”. Và không chỉ là “người giám hộ” với kho tàng di sản truyền thống của dân tộc, Katara còn hướng tới cái đích truyền bá nhận thức đa dạng, nhiều chiều về dòng chảy văn hoá toàn cầu.

Những gian hàng bán đồ thủ công trong khuôn viên ngôi làng.

Ngày tôi tới làng, nơi đây đang diễn ra cả Liên hoan di sản Halal Qatar lẫn Giải bóng chuyền bãi biển 2018; cả triển lãm tranh thư pháp của nghệ sĩ Murat Kurt tới cuộc thi âm nhạc truyền thống Naham Al – Khaleej; cả tuần phim đương đại Qumra tới triển lãm nhiếp ảnh Speed & Rituals… Đi từ đầu tới cuối làng, tôi bắt gặp hàng loạt workshop. Từ làm đồ trang sức thủ công tới tự tay khâu búp bê vải, từ hướng dẫn phác thảo thời trang cho người bắt đầu đến chế tác mặt nạ cổ Hồi giáo… Lang thang trong ngôi làng là được hít thở đậm đặc bầu không khí nghệ thuật tươi mát, hiện đại, phong phú và đa sắc màu. Ngồi nghỉ ở bất cứ băng ghế dài nào cũng có thể nghe thanh âm ầm ào của những con sóng biển. Rẽ vào địa điểm ăn uống nào cũng có thể thưởng thức tinh hoa ẩm thực Qatar. Chậm rãi đi dạo theo đường kè dọc biển là có thể ngắm một phần Doha hào nhoáng, phô diễn vẻ sang giàu với những toà nhà chọc trời rực rỡ ánh đèn bên bờ vịnh.

Triển lãm visual art đang diễn ra tại Trung tâm nghệ thuật thị giác.

Tương đồng với những bảo tàng chuyên biệt, những ngôi chợ cổ, những pháo đài, di chỉ khảo cổ được nâng niu gìn giữ và mạnh tay đầu tư tài lực để xác định đẳng cấp toàn cầu mà tôi đã từng đề cập trong những bài viết trước, làng văn hoá Katara là một dự án đặc biệt, trong lộ trình hiện thực hoá mục tiêu phát triển văn hoá nghệ thuật của chính phủ Qatar. Hướng tới sự tương tác mật thiết, hiệu quả giữa con người với nghệ thuật và với hoạt động giao lưu văn hoá toàn cầu, ngôi làng này được kỳ vọng sẽ trở thành đòn bẩy giúp Doha trở thành một điểm sáng, trên bản đồ nghệ thuật thế giới.

Một tác phẩm điêu khắc ngoài trời với ngôn ngữ tạo hình vô cùng ám ảnh.

Tôi đã dành trọn nửa ngày để khám phá Katara. Tin tôi đi, mỗi khoảnh khắc ở đây đều thực sự đáng giá!

HỒ CÚC PHƯƠNG