DOSTOEVSKY VÀ NĂM ĐÊM TRẮNG

       Năm nào cũng vậy, ở Sankt Peterburg  khoảng thời gian từ giữa tháng 5 đến giữa tháng 7 được gọi là những đêm trắng. Đó là khoảng thời gian mặt trời có mặt trên bầu trời lâu nhất trong năm, và đêm chỉ là một ranh giới rất mỏng, rất mơ hồ giữa hai khoảng khắc hoàng hôn và bình minh đan xen kẽ vào nhau.

       Đêm trắng không phải là một hiện tượng hiếm có của thiên nhiên vì năm  nào nó cũn g đến, lại kéo dài trong một thời gian khá lâu gần hai tháng mùa hè. Đêm trắng cũng không phải chỉ có ở Sankt Peterburg. Ở nhiều thành phố Bắc Âu khác như Helsinky- thủ đô Phần Lan, Stokhom- thủ đô Thụy Điển, cũng có thể chiêm ngưỡng những đêm trắng mờ ảo, chập chờn, mơ hồ giữa ngày và đêm. Nhưn g người ta lại thường chỉ nhắc đến  những đêm trắng ở Sankt Peterburg. Và năm nào cũng vậy vào khoảng thời gian có đêm trắng, hàng triệu, hàng triệu du khách từ khắp nơi lại tìm về đây để chiêm ngưỡng, để mơ mộng, để thả hồn vào cõi trời mây, sông nước trữ tình nơi đây. Đêm trắng ở Sankt Peterburg quyến rũ  nhờ vị trí đặc biệt của mình với dòng Neva và nhiều con sông nhỏ chảy qua thành phố tạo nên một bầu không khí hết sức trong lành, nhẹ nhõm. Đêm trắng ở Sankt Peterburg thật gợi cảm với hình ảnh  những cây cầu mở trên sông Neva sừng sững trong ánh sáng chập chờn của hoàng hôn vào lúc 1-2 giờ sáng. Nhưng có lẽ đêm trắng ở Sankt Peterburg đặc biệt và đáng nhớ còn bởi vì nó rất có hồn. Dường như đêm ở đây có một cuộc sống riêng, một tâm tư riêng.

       Dostoievsky, một cây đại thụ trong văn học Nga thế kỷ thứ 19, đã viết rất nhiều về cuộc sống của Sankt Peterburg, về những đêm trắng ở đây. Đáng kể nhất là cuốn tiểu thuyết “Năm đêm trắng” ông viết riêng về những đêm trắng ở thành phố này.

       Năm đêm trắng là một trong những cuốn tiểu thuyết đầu tay của nhà văn. Ông cho công bố vào năm 1848, khi ông mới 27 tuổi. Đây là thời kỳ Dostoievsky còn chưa bị bắt, chưa bị đi đầy và chưa bị nỗi kinh hoàng vì chết hụt đầy đọa. Giọng văn của ông còn hết sức ngọt ngào, những nhân vật của ông  hết sức mơ mộng còn cuộc sống trong chuyện hết sức thanh bình, yên ả. Nhưng đó cũng chính là cái không gian hết sức đặc biệt của những đêm trắng. Cái không gian đã được  Dostoievsky  mô tả là thật kỳ diệu, không gian mà người ta chỉ có thể cảm nhận ra được khi còn trẻ trung, khi còn đầy mơ mộng và đợi chờ. Trong “Năm đêm trắng” ấy người đọc chỉ gặp hai nhân vật, một người đàn ông 26 tuổi, không biết ông tên là gì, ông tự  gọi mình là một người mơ mộng,. Người mơ mộng là một viên chức bình thường, như nhiều người khác, ông có công việc, có nhà ở, nhưng cũng là không có gì hết, không người san sẻ, không bạn đồng hành, chỉ có những giấc mơ. Và người thứ 2 là cô gái Nachenka bé bỏng, dễ thương. Tuy cô không gọi mình là một người mơ mộng, nhưng cô còn mộng mơ  hơn cả người mơ mộng nữa. Cô bị mồ côi từ nhỏ, sống với một người bà mù lòa, suốt ngày phải ngồi bên cạnh ba, không hề được tiếp xúc với ai, đi đâu chơi. Thế giới của cô là một thế giới những ước mơ xen lẫn với những câu chuyện cổ tích của bà kể lại.

       Họ gặp nhau trong 5 đêm mùa hè thật đặc biệt, như một sắp xếp của định mệnh. Cả hai được thoát ra khỏi thế giới cô độc của mỗi người. Được chia sẻ, được thương yêu, được hiểu rằng cuộc đời thật là thú vị và hạnh phúc. Và rồi họ mãi mãi chia tay. Nachenka gặp lại vị hôn phu của mình vào đêm trắng thứ 5. Cô không còn ra bờ sông ngóng chờ và trò chuyện với người mơ mộng nữa. Mỗi người lại trở về với đời sống bình thường, những công việc quen thuộc. Chỉ có điều, giờ đây họ đã không còn là những kẻ bất hạnh nữa, họ có những kỷ niệm thật đẹp về 5 đêm trắng để hồi tưởng, để nhớ lại suốt đời. Và như người mơ mộng đã thốt lên, năm đêm trắng thoáng qua như một phút giây hạnh phúc tuyệt vời, và dù chỉ là một phút giây, thì nó cũng đủ cho tất cả đời người.

Lan Hương

       Năm đêm trắng của Dostoyevsky là câu chuyện tình trong sáng mà đứa trẻ lớn lên nào ở Nga cũng đã từng đọc qua, cũng đã từng say mê, và những đêm trắng ở Sankt Peterburg không còn đơn giản là chuyện của mặt trời và sóng nước, nó đã trở thành những kỷ niệm thật khó quên của biết bao nhiêu thế hệ, trở thành biểu tượng của những câu chuyện về tình yêu, tình bạn thật đẹp đẽ.

Lan Hương